Cultuursensitief werken. Zeven Cultuursleutels voor Effectieve Communicatie
De Nederlandse samenleving wordt steeds diverser. Naar schatting zal over elf jaar een derde van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond hebben. Dit heeft grote gevolgen voor de zorgverlening, waarbij cultuursensitief werken steeds belangrijker wordt voor zorgverleners, zoals artsen, verpleegkundigen en andere professionals.
Wat is cultuursensitief zorgverlenen? Cultuursensitief zorgverlenen betekent dat zorgverleners zich bewust zijn van de culturele, etnische, religieuze en sociale achtergronden van hun patiënten. Dit is cruciaal, omdat culturele verschillen invloed kunnen hebben op gezondheidsopvattingen, -gedrag, behandelingen en therapietrouw. Het gaat er niet om dat zorgverleners zich volledig aanpassen aan de culturele waarden en beleving van hun patiënten of cliënten. Cultuursensitief werken houdt in dat zorgverleners aansluiting zoeken bij de beleving van de ander, zonder in alle gevallen de ander gelijk te geven, direct een oplossing te bieden of het gedachtegoed over te nemen. Het doel is een open gesprek te voeren en samen naar mogelijke oplossingen te zoeken.
De Zeven Cultuursleutels De Zeven Cultuursleutels bieden een praktische methode voor zorgverleners, docenten, gemeentemedewerkers en andere professionals om inzicht te krijgen in culturele verschillen en deze in hun werk toe te passen. Het streven om de ander te begrijpen, helpt professionals hun eigen waarden tijdelijk opzij te zetten en in overleg met de patiënt naar kansen, mogelijkheden en oplossingen te zoeken.
Al meer dan 20 jaar verzorgt Driehoektraining praktische scholingen in cultuursensitief werken voor het onderwijs, gemeenten en diverse organisaties.
Effectieve communicatie begint met inzicht in culturele verschillen. De zeven cultuursleutels helpen zorgverleners beter te begrijpen hoe zij effectief kunnen communiceren met patiënten uit verschillende culturele achtergronden, wat bijdraagt aan wederzijds begrip.
1. Individualisme vs. Collectivisme
- Individualisme: In landen zoals Nederland, de VS en veel Europese landen wordt persoonlijke vrijheid en autonomie hoog gewaardeerd. Mensen zijn vaak onafhankelijk en nemen hun eigen beslissingen. In een zorgsetting kan dit betekenen dat patiënten keuzes maken over hun behandeling, met de focus op hun persoonlijke behoeften.
- Collectivisme: In collectivistische culturen, zoals veel Aziatische, Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse landen, ligt de nadruk op de groep (familie, werk, gemeenschap). Beslissingen worden vaak gezamenlijk genomen, waarbij harmonie binnen de groep belangrijker wordt geacht dan individuele wensen. In de zorg kan dit betekenen dat patiënten de mening van hun familie of gemeenschap meer laten wegen dan hun persoonlijke voorkeuren. Het is belangrijk om de familie als een belangrijke beslisser in het zorgproces te erkennen.
2. Directe vs. Indirecte Communicatie
- Directe communicatie: In landen zoals Nederland en de VS is het gebruikelijk om op een duidelijke en open manier te communiceren. Er wordt vaak snel en direct feedback gegeven, ook als deze kritisch is. Dit kan in de zorg betekenen dat artsen en verpleegkundigen duidelijke instructies geven en verwachten dat patiënten zonder omhaal reageren.
- Indirecte communicatie: In culturen waar indirecte communicatie de norm is (bijvoorbeeld in veel Aziatische en Arabische culturen), wordt veel van de boodschap niet uitgesproken, maar geïmpliceerd. Dit kan zijn om harmonie te bewaren of respect te tonen. In een zorgsetting kan dit invloed hebben op hoe een patiënt zich uitspreekt over symptomen of zorgvoorkeuren. Zorgverleners moeten extra voorzichtig zijn om niet als te confronterend of onbeleefd over te komen en de boodschap op een subtiele manier over te brengen.
3. Man-/Vrouwverhoudingen (Genderrollen)
Genderrollen verschillen per cultuur. In sommige landen worden mannen en vrouwen verwacht traditionele rollen te vervullen (bijvoorbeeld de man als kostwinner, de vrouw als huisvrouw). In andere culturen, zoals in Nederland, zijn genderrollen egalitairer en is er minder nadruk op traditionele verwachtingen. Deze verschillen kunnen invloed hebben op hoe een patiënt reageert op behandelingen of zorgverleners. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld terughoudend zijn om met mannelijke zorgverleners te praten of verwachten dat hun man beslissingen neemt over hun zorg.
4. Taak- en Rolverdeling (Binnen- vs. Buitenrollen)
In sommige culturen is er een duidelijke scheiding tussen binnen- en buitenshuis verantwoordelijkheden. Vrouwen worden vaak gezien als de zorgdragers binnen het huis (voor kinderen en familieleden), terwijl mannen zich bezighouden met de buitenwereld (werk, inkomen). Dit kan invloed hebben op de betrokkenheid van mannen of vrouwen in gezondheidsbeslissingen, vooral in gemeenschappen waar de man als autoriteit wordt gezien.
5. Lichaamstaal en Ruimtegebruik (Fysieke Afstand)
De manier waarop persoonlijke ruimte wordt ervaren, verschilt per cultuur. In Noord-Europese landen zoals Nederland kan men meer waarde hechten aan fysieke afstand en minder lichamelijk contact, terwijl in Latijns-Amerikaanse of Midden-Oosterse culturen het juist als teken van betrokkenheid wordt gezien om dichterbij te staan. Zorgverleners moeten zich bewust zijn van de persoonlijke ruimtebehoeften van hun patiënten om ongemak te voorkomen.
6. Hiërarchie en Status (Machtsafstand)
Machtsafstand verwijst naar de mate waarin mensen binnen een cultuur accepteren dat macht en status ongelijk verdeeld zijn. In landen met een hoge machtsafstand (bijvoorbeeld veel Aziatische of Arabische landen) is respect voor autoriteit belangrijk. Zorgverleners worden vaak gezien als autoriteiten, en patiënten kunnen terughoudender zijn in het uitdagen van hun aanbevelingen. In egalitaire culturen zoals Nederland wordt er meer van zorgverleners verwacht dat ze een gelijkwaardige relatie aangaan met hun patiënten. Dit kan leiden tot andere verwachtingen over communicatie en besluitvorming.
7. Religie, Wereldbeeld en Familiewaarde (Eer van de Familie)
Religie en wereldbeeld spelen een grote rol in de manier waarop mensen keuzes maken en de wereld om hen heen begrijpen. In veel collectivistische culturen wordt de eer van de familie sterk gewaardeerd, en kan de reputatie van het gezin het besluitvormingsproces beïnvloeden. Dit kan een grote rol spelen in gezondheidsbeslissingen, waarbij familieleden nauw betrokken zijn en invloed hebben op medische keuzes. Zorgverleners moeten zich hiervan bewust zijn en respect tonen voor de invloed van familieleden in het zorgproces.
Door inzicht te krijgen in deze zeven cultuursleutels kunnen zorgverleners hun communicatie en benadering van patiënten beter afstemmen op hun culturele achtergrond. Dit zal niet alleen de effectiviteit van de zorg verbeteren, maar ook bijdragen aan een respectvolle en empathische relatie met patiënten. Zo wordt cultuursensitief zorgverlenen niet alleen een praktische vaardigheid, maar ook een manier om respectvolle en inclusieve zorg te bieden in een steeds diverser wordende samenleving.
Cultuursensitief zorgverlenen – geaccrediteerde scholing is ook beschikbaar voor zorgverleners, huisartsenteams en andere zorgprofessionals. Met een toegewijd team van trainers bieden we deze incompany-scholing op maat aan.)
Interesse? Neem gerust contact met ons op via secretariaat@academyinc.nl voor meer informatie of om een training te boeken.
